درمان فلج مغزی و اختلال بلع

درمان فلج مغزی و اختلال بلع

کودکانی که فلج مغزی دارند بیش تر در معرض بسیاری از اختلالات شایع همچون دیسفاژی یا اختلال بلع هستند. دیسفاژی، بلع را برای نوزادان و کودکان مشکل می ‌سازد اما خوشبختانه چند درمان مفید برای حل این مشکل وجود دارد.

نام علمی و پزشکی اختلال بلع، دیسفاژی است. دیسفاژی بسته به قسمت آسیب دیده مغز، در نقاط مختلفی رخ می دهد.مثلاً بعضی از بچه‌ ها در هماهنگی عضلات زبان و پشت حلق که به بلع کمک می کنند، مشکل دارند.

عده ای دیگر در مری مشکل دارند و رساندن غذا و مایعات از مری به معده با دشواری همراه است. با این که اختلال بلع برای هر کسی و در هر سنی ممکن است رخ دهد، بچه هایی که فلج مغزی دارند بیش تر در معرض این عارضه هستند چون اختلال سیستم عصبی است که روی عضلات مختلف بدن تاثیر می گذارد.

طبق اعلام مرکز ملی بیوتکنولوژی، اختلال بلع مرتبط با عملکرد نادرست عضلات در بچه های CP است. به خاطر داشته باشید اگر اغلب چیزی در گلوی کودک تان گیر می‌کند و در بلع مشکل دارد، به این معنا نیست که حتماً دیسفاژی دارد.

اگر این مشکل همیشگی است و هر روز اتفاق می ‌افتد باید هر چه سریع تر با پزشک مشورت کرد.

علائم اختلال بلع

طبق گزارشات مایوکلینیک، موارد زیر از شایع ترین علائم اختلال بلع هستند:

• ناتوانی در بلع یا بلع همراه با دشواری
• استفراغ و برگشت غذا
• سوزش سر دل
• احساس اسید معده در گلو
• کاهش وزن غیرعادی
• صدای دو رگه
• گیر کردن غذا در گلو یا سینه
• سرفه کردن حین بلع
• آبریزش دهان
• بلع با تأخیر
• گلو درد

دیسفاژی (اختلال بلع) چیست؟

دیسفاژی اصطلاحی پزشکی به معنی بلعیدن دشوار است. به طور معمول، اگر یک فرد این شرایط را داشته باشد، به این دلیل است که مری نمی‌تواند مواد غذایی و مایعات را از پشت دهان به معده منتقل کند. هماهنگی عضلات در صورت و گردن یک مجموعه پیچیده و ظریفی از حرکات است که به فرد اجازه می‌دهد تا نفس بکشد، قورت بدهد و صحبت کند.

فرد دارای فلج مغزی مستعد دچار شدن به اختلالات عضلانی، حتی در ناحیه صورت و گردن است. دیسفاژی (اختلال بلع) می‌تواند برای هر کسی اتفاق بیفتد، اما این وضعیت نسبتا در میان کودکان مبتلا به فلج مغزی و یا سایر مشکلاتی که بر سیستم عصبی مرکزی تاثیر می‌گذارد و یا در کسانی که آسیب مغزی متحمل شده‌اند، شایع است.

90 درصد کودکان دارای فلج مغزی ممکن است نشانه‌های دیسفاژی را بروز دهند. کودکی که در حین بلع غذا یا مایعات، دچار اتفاقی ناگهانی می‌شود، ممکن است دیسفاژی نداشته باشند، اما اگر به طور مرتب اتفاق بیافتد، به شدت توصیه می‌شود که کودک برای بررسی اختلال حرکت دهان ارزیابی شود.

برای یک کودک یا بزرگسال مبتلا به دیسفاژی، شبیه این است که غذا قبل از اینکه به داخل معده حرکت کند، در مری گیر افتاده است یا غذا برمی‌گردد.

بعضی از این علائم که شبیه این است که عضلات گردن و چهره در جهت مخالف نسبت به چیزی که باید باشند حرکت می‌کنند، به طور موثری باعث می‌شود که مواد غذایی به جای آن که پایین بروند از سیستم گوارش خارج شوند. به همین دلیل، وقت غذا خوردن می‌تواند برای یک کودک یا بزرگسال به شدت ترسناک باشد، زیرا می‌ترسند که نتوانند به طور هم زمان نفس بکشند و غذا را قورت دهند.

آیا می دانید علت و روش های درمان آنسفالیت مغز چیست؟ برای مطالعه به لینک درج شده مراجعه کنید.

درمان فلج مغزی و اختلال بلع

انواع دیسفاژی در کودکان فلج مغزی

دو نوع دیسفاژی وجود دارد که عبارتند از:

دیسفاژی اوروفارینگل: این نوع دیسفاژی ناشی از اختلالاتی در عضلات و اعصاب حفره دهان، فارینکس و اسفنکتر مری است. دیسفاژی اوروفارینگل اغلب با عدم عملکرد عضلات و عصب همراه است که باعث کاهش قدرت عضلات گلو و در نتیجه، مشکل در انتقال مواد غذایی از دهان به گلو می‌شود.

دیسفاژی مری: این نوع دیسفاژی نتیجه نارسایی‌های عضلانی یا سوء عملکرد اسفنکتر پایینی مری می‌باشد. وقتی این اتفاق می‌افتد، می‌تواند مشکلات حرکتی ایجاد کند، احساس می‌کنید که غذا در مری گیر افتاده است.

چه چیزی باعث اختلال بلع می‌شود؟

دیسفاژی دارای چندین علت ریشه‌ای است که شامل پیری، سکته مغزی، آسیب‌های ضربه‌ای به سر، یا بیماری ریفلاکس معده، تنگ شدن مری و ناهنجاری‌های مادرزادی می‌باشد.

اما برای کودکان دارای فلج مغزی، علت اغلب در آسیب اولیه مغز نهفته است که موجب فلج مغزی شده است. با توجه به ماهیت آسیب مغزی کودک، علائم او ممکن است اوروفارینگل (دارای ریشه ای در دهان یا پایین حلق) یا ایزو فاگل (دارای ریشه در مری) باشد.

کودکان مبتلا به فلج مغزی اسپاستیک به علت دیسفاژی بسیار آسیب پذیر هستند زیرا اسپاسم ممکن است منجر به انقباض مری شود که کنترل نشده است.

برخی از شاخص‌هایی که کودک دارای دیسفاژی نشان می‌دهد چیست؟

کشف مشکل در بلع همواره آسان نیست. اگر کودک یک مورد خفیف دیسفاژی داشته باشد، بروز گاه به گاه سرفه یا برگشت غذا ممکن است طبیعی به نظر برسد. هنگامی که این اتفاق می‌افتد، پدر یا مادر ممکن است تصور کند که کودک چیزی را مصرف کرده است که با او سازگار نبوده است. سیگنال‌هایی که کودک مبتلا به دیسفاژی بروز می‌دهد به مشکلات جزیی‌تر نیز شناخته می‌شود. سوزش معده می‌تواند به عنوان نتیجه‌ای از رژیم غذایی کودک محسوب شود و مقاومت در برابر غذا خوردن ممکن است در نتیجه ریزه خواری به نظر برسد. اما اگر یک کودک دارای فلج مغزی (حتی یک مورد خفیف باشد) بهتر است که از پزشکان برای تشخیص و یا رد دیسفاژی کمک بخواهید زیرا پیامدهای عدم پیگیری می‌تواند مرگبار باشد. برخی از شاخص‌هایی که کودک دچار مشکل بلع ممکن است نشان دهد عبارتند از:

• کمر درد
• درد قفسه سینه
• خفگی
• سرفه مداوم
• جاری شدن آب دهان
• خشکی دهان
• خستگی
• سوزش سر دل
• برگشت از بینی
• مقاومت در برابر غذا خوردن
• ضعف، کمبود انرژی
• گلو درد
• مدت زمان طولانی وقت تلف کردن برای غذا خوردن
• فشار روی زبان
• کاهش وزن نامعلوم

درمان اختلال بلع

درمان اختلال بلع توسط متخصص پاتولوژی گفتاری زبانی (اس ال پی) پنج بار در هفته انجام می شود. این درمان ممکن است شامل هر یک از روش هایی باشد که در بالا توضیح داده شده است تا اختلال در بلع را بهبود بخشد. این روش ها همچنین می توانند در رابطه با تمرین های فیزیوتراپی حرکتی اورال انجام شوند که در ادامه توضیح داده شده اند.

تمرینات

تمرینات ویژه درمان اختلال بلع روی گروه های عضلانی خاص مانند لب، گونه ها و زبان تمرکز می کنند. تمرینات باید از لحاظ تکرار و یا مدت زمان لازم به تدریج افزایش یابند. تمرکز اول باید بر روی قدرت و پس از آن بهبود دامنه حرکت و هماهنگی باشد. اگر بیمار قدرت نداشته باشد، این مشکل دامنه حرکت و هماهنگی را تحت تاثیر قرار خواهد داد.

ابزار عملکردی اورال آیووا

ابزار عملکردی اورال آیووا (آی او پی آی) برای سنجش زبان و لب ها جهت رشد قدرت و پیشرفت درمان مورد استفاده قرار می گیرد.

الکترومیوگرافی سطح

الکترومیوگرافی سطحی یا EMG برای اندازه گیری فعالیت الکتریکی عضلات مورد استفاده قرار می گیرد. همزمان با انقباض عضلات، سیگنال های الکتریکی سطح میکرووولت به دست آمده را می توان از سطح پوست اندازه گیری کرد. الکترومیوگرافی در واقع مطالعه فعالیت عضلانی از طریق اندازه گیری این سیگنال های الکتریکی است. یک SLP ممکن است در طی یک جلسه درمانی از الکترومیوگرافی سطحی استفاده کند تا ارزیابی دقیق تری از عملکرد و فعالیت عضله و بیوفیدبک بیمار در هنگام تلاش برای انجام تمرین یا مانورهای درمانی داشته باشد.

تحریک الکتریکی عصبی عضلانی

تحریک الکتریکی عصبی عضلانی (NMES) برای آموزش مجدد عضله جهت بهبود مکانیسم بلع مورد استفاده قرار می گیرد. تحریک الکتریکی عصبی عضلانی تحت عنوان E-Stim یاVital Stim ™ ® نیز شناخته می شود. این درمان شامل استفاده از امواج الکتریکی خارجی است که به صورت خارجی برای ایجاد پاسخ فیزیولوژیکی به کار گرفته می شوند. تحریک الکتریکی عصبی عضلانی یک شکل از تحریک الکتریکی سطحی پوستی است که در طی آن الکترودها روی سطح پوست قرار می گیرند (در محدوده ی مثلث ساب مندیبولار ،ناحیه عضله‌ی سوپراهیوئید اینفراهیوئید) و ایمپالس‌ها از طریق بافت به اعصاب محیطی منتقل می شوند و یک پتانسیل عمل را بوجود می آورند. به عبارت دیگر، تحریک الکتریکی عصبی عضلانی یک محرک خارجی است که به اعصاب شما می گوید که دستور حرکت را به عضلات بدهند (آموزش مجدد عضلات).